LES 1: Bouw van het oog

Hulporganen van het oog

De ogen liggen beschermd in oogkassen in de schedel. In de oogkassen rusten ze op vetkussentjes die ervoor zorgen dat de ogen beveiligd zijn tegen schokken. Rond het oog bevinden zich enkele beschermende structuren. De meest opvallende zijn de wenkbrauwen, deze beletten dat zweet van het voorhoofd in de ogen vloeit. Elk oog heeft ook een bovenste ooglid en een onderste ooglid. Door te knipperen met deze oogleden wordt het traanvocht verspreid en worden stofdeeltjes naar de binnenste ooghoek afgevoerd. Op de rand van het bovenste en onderste ooglid bevinden zich de wimpers. Deze haartjes beschutten de ogen tegen fel licht en beschermen ze tegen inwaaiend vuil. Boven elk oog ligt een traanklier die constant traanvocht afscheidt dat via de afvoerkanaaltjes op het oog terecht komt. Dankzij het traanvocht blijft de oogbol vochtig en wordt stof verwijderd. In de binnenhoek van het oog wordt overtollig traanvocht in traankanaaltjes opgevangen en via het traanzakje en traanbuisje naar de neusholte afgevoerd. De afscheiding van traanvocht gebeurt normaal reflexmatig doordat het hoornvlies droger wordt maar het kan ook gestimuleerd worden door een chemische prikkel (denk maar aan het snijden van een ui of een stofje dat je in je oog krijgt).

• Vorige
• Volgende

Hulporganen van het oog

• playlist_addEen derde oogvlies?

  Veel dieren hebben – naast de twee oogleden die je ook bij de mens terugvindt - nog een derde ooglid, knipvlies genoemd. Het is een dunne huidplooi, die diagonaal over de oogbol schuift. Het knipvlies verspreidt het traanvocht over het hoornvlies en helpt zo om het oog vochtig te houden. Bovendien beschermt het tegen overdreven zonlicht. Vogels kunnen tegen het zonlicht invliegen met de ogen open: ze moeten geen zonnebril dragen! Het knipvlies staat in verbinding met een spier achter de oogbol. Als je aandachtig je ogen in de spiegel bekijkt, merk je de restanten op van dat vlies in de binnenhoek van elk oog.

  

  Het knipvlies van een maskerkievit

De oogspieren

Je kan je ogen naar boven, onder, links en recht bewegen of zelfs helemaal ronddraaien. Probeer het maar eens! Dit kan door de oogspieren die de oogbal vasthechten aan de oogkas. Er zijn vier rechte en twee schuine oogspieren. De oogspieren werken samen en fixeren de ogen zo op een specifiek fixatiepunt.

Oogspieren
De oogspieren hechten de oogbol vast aan de oogkas en maken beweging mogelijk.

• playlist_addHoe kijk je scheel?
  

  Deze mevrouw kijkt scheel. Je kan dit expres doen maar bij sommige mensen is dit effectief een afwijking. Bij hun zijn de oogspieren niet in staat het oog te richten op het fixatiepunt. De ogen kijken dan niet in dezelfde richting en we spreken van scheelzien of strabisme.

  De oplossing kan heel eenvoudig zijn. Men kan het goede oog afdekken zodat de oogspieren van het schele oogje geoefend worden. Soms is een operatie echter noodzakelijk. Hierbij gaat de dokter het aanhechtingspunt van enkele oogspieren op de oogbal aan passen.

De Delen van de oogbol

Bekijk deze video: daarin worden de delen van het oog besproken.

Het harde oogvlies

Het witte deel dat je ziet van je oog behoort tot het harde oogvlies. Dit is het eerste vlies van de 3 oogvliezen waaruit onze ogen bestaan. Het harde oogvlies bestaat uit stevig, wit bindweefsel dat het oog vorm geeft en de tere interne delen van het oog beschermt. De oogspieren zijn bovendien aan dit hard oogvlies vastgehecht. Vooraan is dit vlies volledig transparant en dun zodat licht binnen in het oog geraakt. Dit transparante deel van het harde oogvlies wordt het hoornvlies genoemd.

Dwarse doorsnede van de oogbol.

Het vaatvlies

Onder het harde oogvlies ligt het 2de oogvlies: het vaatvlies. Het vaatvlies bevat veel bloedvaten waardoor het een voedende functie heeft voor het oog. Dit vaatvlies splitst vooraan in het oog in een eerste deel dat het straallichaam met de accommodatiespier bevat en een tweede deel: de iris of het regenboogvlies. Het straallichaam houdt de elastische en transparante ooglens op zijn plaats via de lensbandjes. Deze delen zijn samen belangrijk voor de scherpstelling van beelden zoals in les 2 duidelijk zal worden. De iris is het gekleurde gedeelte van het oog. De kleur ervan wordt bepaald door de hoeveelheid pigment dat aanwezig is. Heb je bruine ogen dan is er veel pigment aanwezig in je iris. Heb je blauwe ogen dan heb je weinig pigment. Het regenboogvlies verdeelt het gebied voor de lens in 2 delen namelijk de voorste oogkamer en de achterste oogkamer. Beide kamers zijn gevuld met helder vocht dat water, zouten, suikers en eiwitten bevat. In de iris bevindt zich ook een opening, de pupil. Hierdoor kan licht in het oog binnen. De hoeveelheid licht dat binnenkomt via de pupil wordt gereguleerd door de iris en wordt uitgelegd in les 2. Het gedeelte van het oog achter de lens wordt opgevuld door een doorzichtige geleiachtige massa die het glasachtige lichaam wordt genoemd. Dit geeft ook structuur aan de oogbol.

Dwarse doorsnede van de oogbol.

• playlist_addRode ogen
  

  • Vorige
  • Volgende

  Albino eekhoorn

  Albino kangoeroe

  Albino egel

  Albino’s zijn dieren die geen pigmenten meer produceren dus ook niet meer in hun ogen. De oogjes van albino’s zijn rood maar hoe bekomt men dit rood kleurtje in de ogen? Wel deze kleur verkrijgt men door de bloedvaten die aanwezig zijn in het oog. Deze kleuren de ogen rood.

Het netvlies

Het derde en binnenste oogvlies is het netvlies. Dit is de lichtgevoelige laag die aan de buitenzijde afgelijnd is met pigmentcellen. Deze absorberen het licht dat niet geabsorbeerd wordt door de zintuigcellen of fotoreceptoren. Er zijn twee types fotoreceptoren namelijk de staafjes en de kegeltjes. Staafjes detecteren licht terwijl kegeltjes kleuren detecteren. De verdeling van beide types doorheen het netvlies is verschillend. Er komen ongeveer 100 miljoen staafjes en 10 miljoen kegeltjes voor in het netvlies. De staafjes liggen meer aan de buiten zijde terwijl de kegeltjes centraler gelegen zijn. Beide types fotoreceptoren kunnen geprikkeld worden indien er licht op invalt. De prikkel wordt doorgegeven via de zenuwcellen uit het netvlies aan de hersenen. Deze prikkel komt tot in de hersenen door de oogzenuw waarin alle zenuwcellen verenigd liggen. In de hersenen wordt deze prikkel dan verwerkt. Hoe dit precies gebeurt ontdek je verder in les 2 en 3.

• Vorige
• Volgende

Het netvlies

Detailfoto van het netvlies

Een elektromicroscoptische foto van de fotoreceptoren in het netvlies van het oog. De staafjes zijn de grote structuren. De kleine structuren zijn de kegeltjes.

• playlist_addNetvliesloslating

  Het netvlies kan loskomen van de binnenkant van de oogbol. Dit noemt men netvliesloslating of ablatio retinae. Het start meestal doordat het glasachtig lichaam krimpt en loskomt van het netvlies. Dit leidt ertoe dat de persoon in kwestie wazig, troebel of lichtflitsen ziet. Soms laat komt het glasachtig lichaam niet volledig los van het netvlies en trek het hierdoor scheurtjes in het netvlies. Doordat het glasachtig volledig of onvolledig loskomt kan ook het netvlies loskomen van de oogbol. Dit is zeer gevaarlijk vermits dit tot acute blindheid kan leiden. Een operatie is dan ook noodzakelijk. Hier trachten plaatsen het netvlies terug op zijn plaats en herstellen ze eventuele scheurtjes.

  
• play_arrowGriezelige katten
• playlist_addEen beetje meer licht graag!

  De ogen van deze kat lijken wel licht te licht te geven.

  

  Uit het vorige filmpje weet je dat ze eigenlijk geen licht geven maar licht reflecteren. Dit is mogelijk door de aanwezigheid van het zogenaamde tapetum lucidum. Dit is een lichtreflecterende laag van cellen direct achter of soms in het netvlies van nachtdieren. Door de reflectie van het licht komt er meer licht op de fotoreceptoren waardoor deze dieren beter kunnen zien in het donker. Naast katten beschikken nog tal van andere dieren over een tapetum lucidum zoals o.a. herten, koeien, leeuwen, wasberen, enz.